شهر سلطانیه

شهر سلطانیه:

در محل کنونی دهکده سلطانیه و در میان خانه های روستایی ، بنای گنبد سلطان محمد خدابنده خود نمایی می کند . در زمان ایلخانان مغول در این ناحیه شهری به وجود آمده که با سرعت شگفت آور ، در شمار یکی از آبادترین شهرهای جهان قرار گرفته است .
در این منطقه مرتع و چمن زار طبیعی سطح زمین را پوشانده که از زمان های گذشته چراگاه احشام و مرکز پرورش اسب و محل تشکیل اردوگاه بوده است .

ارغون خان که از نیمه قرن هفتم حکومت داشت در صدد برآمد در این محل شهر جدیدی بسازد و با این فکر ساختمان حصار شهر را شروع کرد ، اما عمر وی وفا نکرد و کار بنای شهر ناتمام ماند ؛ تا اینکه فرزند کوچکش الجایتو که در اوائل قرن هشتم بعد از برادر خود غازان خان به پادشاهی رسید کار پدر را دنبال کرد و به احداث شهر جدید پرداخت . 

 

 

الجایتو به واسطه یکی از زنانش به دین اسلام گروید و نام محمد را بر خود نهاد و در اعتلای شعاعر این دین کوشش فراوان کرد . الجایتو دستور داد تا مهندسان و معماران و بنّایان و صنعت گران و سایر اهل فن از تمام کشورهای تابعه او روانه آن دیار شده و در آن جا اقامت کرده و به کار بنای شهر بپردازند . طرح و نقشه شهر به واسطه وزیر دانشمند او خواجه رشیدالدین فضل الله انجام گرفته بود .
او فرمان داد بناهای بسیاری شامل مسجد و کاخ و دارالشفاء و مدرسه و... بسازند. مسجدی که به خرج سلطان بنا گردید از مرمر و چینی ساخته شده بود .
از میان تمام ساختمان های این شهر جدید ، با شکوه و عظیم ترین بنا آرامگاهی است که به دستور سلطان در مرکز شهر برای او ساخته بودند.
به این ترتیب سلطانیه بعد از تبریز بزرگترین و پرجمعیت ترین و با شکوه ترین شهر امپراطوری وسیع ایلخانی گردید .
شهر سلطانیه به همان سرعتی که به وجود آمد و رونق گرفت ، پس از سقوط دولت ایلخانی که با مرگ سلطان ابوسعید روی داد ، راه ذوال پیش گرفت .
شهر باعظمت سلطانیه با همه حوادث طبیعی و دگرگونی های سیاسی تا پایان دولت صفوی هنوز به صورت شهر کوچکی با نعمت فراوان ، مطرح بود . 
 

 

 

گنبد سلطانیه (شیوه آذری ) :

اکنون تنها اثر مهمی که از آن همه بناهای با شکوه عهد الجایتو در شهر سلطانیه به جای مانده ، بنای عظیمی است که به گنبد سلطان محمد خدابنده معروف است .
الجایتو پس از طرح سلطانیه فرمان داد تا آرامگاهی به همان عظمت برای او در مرکز شهر بسازند . طرح بنا هشت گوش است و بنایی که اکنون به نام تربت خانه معروف است به آن افزوده شد .  

  

 

ارتفاع بنا از نوک گنبد تا کف زمین در حدود 52 متر و قطر داخلی آن نیز به 25 متر ضخامت ، دیوارهای اصلی که پایه های بنا را تشکیل می دهند ، به 7 متر می رسد ؛ گنبد آن دوپوسته پیوسته است . دیوارهای اصلی بنا اگر چه قطور بوده و ضخامت آن ها به 7 متر می رسد ، ولی وجود 8 طاق رفیع وسیع که آنها را از یکدیگرجدا می سازد ، باعث شده که بنا خشن جلوه نکند . 

 

در هشت گوش فوقانی بنا هشت مناره ظریف وجود داشته که گنبد را در بر گرفته و این منظره از دور شکل جالبی دارد . امروزه از این 8 مناره فقط بقایایی باقی مانده است . تمام سطح گنبد پوشیده از کاشی های فیروزه ای رنگ بوده و قسمت تحتانی و قاعده گنبد با خطوط کوفی مربع با کاشی گره سازی سازی شده است . 

 

 

تازمان ناصرالدین شاه تقریباً یک قرن پیش تمام تزئینات کاشی کاری گنبد دست نخورده باقی مانده بود لیکن امروز قسمت های زیادی از آن فرو ریخته است .

تمام بدنه مناره ها که در اطراف گنبد قرار داشت و همچنین مقرنس کاری های قسمت فوقانی دیوارهای خارجی از کاشی های فیروزه ای و کبود و لاجوردی تزئین یافته است که اکنون قسمت هایی از آن که از دسترس خارج بوده محفوظ باقی مانده است .  

  

در ضلع جنوبی بنای اصلی بنای چهار گوش ساخته شده که امروزه به نام تربت خانه معروف است و الجایتو آن جا دفن شده است .
به طور خلاصه می توان گفت بنای گنبد سلطانیه اوج تکاملی از سبک معماری آذری بوده است . در ایران این بنا جزو بهترین آثار معماری ایران است و مورد توجه همه
کارشناسان معماری و هنری جهان است .